Қазақ шежіресі мен тарихында Матай Бөрібай батырдың есімі жоңғар отаршыларының зорлық- зомбылығына қарсы ұлт-азаттық көтерілісті ұйымдастырушы тұлға ретінде аталады. Бөрібай батыр Сарыұлы – шыққан тегі Найман, оның ішінде Матай руынан.
«Бөрібай батырдың жорық жолдарымен». Дәл осындай ұранмен жолға шыққан бір топ делегация, Тарихи — танымдық авто — шеру Алматы облысы, Ақсу ауданынан бастау алды. 2021 жылдың қазан айының 4 жұлдызы күні Жансүгіров ауылынан бас- тау алған шеруді Ақсу ауданының «Құрметті азаматы», аудандық Қоғамдық Кеңес төрағасы Ғабит Мұсабаланов бастаған ауданымыздың бірқатар азаматтары құран оқып, бата беріп шығарып салды. Топтың тізгінін Бөрібай батырдың жетінші ұрпағы, ҚР «Құрметті құрылысшысы», «Құрмет» орденінің иегері Солтанбеков Нүкен Бишалұлын тағайындады. Ту көтеріп бару жолын Ақсу, Сарқан аудандарының «Құрметті азаматы», белгілі меценат, қажы Сабыр Қадырұлына аманаттады. Зұлмат заманда Бөрібай батырдың қолында асқақтаған Матай руының бөрілі байрағы осы жолы тұлғасына кісілігі сай Сабыр бауырымыздың қолында асқақ рухпен желбіреп барып, абыроймен желкілдеп қайтты.
Міне, осы бастаманың қорытындысында автошерудің көшбасшысы Берікбол Қасымов ағамызбен арнайы жолығып, жол сапардың қызықтарымен бөлісу үшін сұхбаттасқан едік.
***
ҰРАНҒА АЙНАЛҒАН БӨРІБАЙ БАТЫР
Шеруге Жансүгіров ауылынан Қасымов Берікбол, Арасаннан Қасымбекұлы Жалын, Талдықорғаннан Қадырұлы Сабыр, Байырханова Клара, Оразбеков Ербол, Алматыдан Солтанбеков Нүкен, Ахметжанов Ахметбай, Даубаев Естай, Тайыншабайұлы Ермек, Түркістаннан Мұқан, Сәкен, Әмзе, Қуанышбай қатысты. Шерудің негізгі шығынын осы азаматтар көтеріп алса, Мұқанов Ерік, Нұрбай, Оқас, Мейірман, Салауат ағаларымыз, Өмен, Жандарбек, Жантас бара алмаса да өз үлестерін қосты.
Шеруді Сағабүйен ауылында Ақсу ауданының «Құрметті азаматы», ұзақ жылдар ауылдың әкімі болған Ыдырыс Садуақасов бауырымыз бастаған бір топ Шоңай батырдың ұрпақтары қарсы алып, құран бағыштап, сәт-сапар тілеп шығарып салса, Қызылағаш ауылының елжанды азаматтары Есет Жүнісов пен Мұқтар Ибраимов дастархан жайып қарсы алып, ауыл ақсақалы Әлғұмар Ыдырысов құран оқып, батасын берді. Шеруді Талдықорған қаласындағы Қабанбай батыр ескерткішінің жанында «НАҚ-Бірлік» қорының төрағасы Мақсұт Қалажанов бастаған бір топ азаматтар дастархан жайып қарсы алып, Ақсу, Алакөл аудандарының, Талдықорған қаласының, Алматы облысының «Құрметті азаматы», ҚР Парламенті Мәжілісінің экс депутаты Оралбек Жақиянов ақсақалымыз аталық ақ батасын беріп, шерудің сәтті болуына ықыласын білдірді.
Шерудің келесі аялдамасы Қарасай ауданындағы Наурызбай батыр ескерткішінің жанында болды. Алматылық жерлестер ақ батамен қарсы алып батырлар рухына құран бағышталған соң, Шамалғандық Шапырашты елінің бүгінгі күнгі батыры Серік Бакишев мырза өзінің этно ауылында шеруге қатысушылар мен шығарып салуға келген бауырларға арнап дастархан жайып ықыласын көрсетті.
Бабалар ізімен жүріп келе жатқан топ шырайлы Шымкент қаласындағы Қабанбай батырдың ескерткішіне келіп, рухына тағзым етті. Шымкент жеріне келген делегацияны Өскемен қаласының «Құрметті азаматы» Ғани Шаймарданов өзінің «Мұзтау» мейрамханасында қарсы алып Ақсулық бауырларына шапан жауып сый-сияпат көрсетті. Арыстанбаб кесенесіне зиярат етіп келген Ақсулықтарға Ақтабан шұбырындыда Бөрібай батырға ілескен Қоңырат руының азаматтары атынан Аманқыз Анашбекова апай Шәуілдір ауылында шеруге қатысушыларға қонақасы беріп, сый-кәделерін жасады. Түркістан қаласында шеруді Сәкен, Мұқан бауырларымыз қарсы алып Қожа Ахмет Яссауи кесенесіндегі Бөрібай батырға, қаладағы Қабанбай батырдың ескерткішіне барып зиярат етіп, құран бағыштады. Сәкен бауырымыз Ақсулық бауырларына арнап қонақасы берді.
Шиелі ауылына келгенде Бөрібай батыр ескерткішіне қомақты қаржы құюды ұйымдастырған Мінай Төленова мен Бадруддин Ожанов дастархан жайып қарсы алды. Ескерткіш тұрғызудағы белсенді қызметтері үшін «Бөрібай батыр» медалімен марапаттады.
Жезқазған қаласының кіре берісінде Бәкір Қазығұлов, Мұрат Қазамбаев ақсақалдар бастаған бір қауым зор қошемет пен қарсы алып, қала ортасындағы мейрамханада қонақасы берді. Жезқазғандық ақын, Төртқара елінің келіні Ақкүлше Ибраева:
Ұрпағы келген кезде «Жақсы атамның»,
Шыдамай алға тартты ақын жаным.
Ұрпағы аманбысың «Бөрібайлап!»,
Тас шайнап, құм түкірген батырлардың.
Орта жүздің еңсесі Найман өрім,
Тұқымы азулы ата шынжырлы елдің.
Матай жұрты, Қаптағай бабамыздың,
Айбынымен қалмақтың қазған көрін.
Дұшпанын жіпке тізген қойдай қылып,
Ат үстінен аударған салмай құрық.
Кекірейген дұшпанын тасша жаншып,
Өршеленген қалмаққа бермей ырық.
Қарсы алды ма Сары су сылаң қағып,
Куә болар тарихқа Бұланты анық.
Ата баба қорғаған әр тамшысын,
Еске алды ма еріксіз жылап ағып?!
Ұрпаққа берген бата құр кетпеген,
Тарихын ата-баба құрметтеген.
Қасық қаны қалғанша ел қорғаған,
Батырлардың ізіне гүл көктеген.
Көрші көп кең далама көзін тіккен.
Сексенер тарихымнан бізге жеткен,
Қош келдің, батырлардың ізбасары.
Тұлғалар тағылымы ғажап неткен.
Айбыны алты алашқа мәшһүр болған.
Бабамыз «Қаптоғайлап» атқа қонған,
Желбіреп ақ жаулығым, жыр арнадым.
Ұлылар өткен жолы бізге қорған.
Елеңдер «Елім-айлап» ерлер — бағым,
Жылытар жүректерді жырым жалын.
Қадамың елге келген құтты болсын,
Қаһармандар ел — Матайлық ұландарым! деп, — Бөрібай ата ұрпақтарын қарсы алу атты өлеңін оқыды.
Кейінгі екі күнде Алашахан, Жошыхан, Домбауыл мазарларын, қалалық өлкетану музейін аралатып, Бұланты бойындағы соғыс құрбандарына арналған мемориалды кешенді көрсетті. Осы жердегі батырларға арналған ескерткіш тастардың қатарындағы Бөрібай атамызға арнап қойылған тасқа тәу етіп, аруақтарға арнап құран бағыштадық. Қалалық «Дидар» телеарнасы кешкісін шеру барысы жайлы жаңалықтар берді.
9 қазан күні Ақсулықтар атынан Бөрібай бабамызға арнап ас берді. Ескерткішке қаржы құюда белсенділік танытқан бауырларымызды «Бөрібай батыр» медалімен марапаттады. Өз кезегінде Жезқазғандық бауырлар шеруге қатысушы бауырларының иықтарына шапандарын жауып, қоржындарына өңір тарихынан мағлұмат беретін кітаптар салды. «Қазақтың Кетбұқасы» қоғамдық бірлестігінің төрағасы, техника ғылымдарының докторы Төлеген Бүкіров мырза топ жетекшісі Берікбол Қасымовты «Кетбұқа» медалімен марапаттады. Жезқазғандық бауырлар зор қошеметпен қала сыртына шейін шығарып салып ақ жол тіледі. Қызылорда қаласына келген кезде Ерік Мұқанов Ақсулықтарға арнап дастархан жайып қошемет көрсетті.
10 қазан күні Жаңақорғандағы Төлегетай баба кесенесінде Өскемендік бауырларымыз берген асқа қатысты. «Айғақ» телеарнасы бұл жерде де сапар барысы жайлы сұхбат алып таспаға түсірді. Нұр-Сұлтан қаласындағы «Ұлы дала қырандары» халықтық қозғалыстың төрағасы, ҚР еңбек сіңірген қайраткері, жазушы Сәдібек Түгел мырза шеру мүшелері Берікбол Қасымов пен Сабыр Қадырұлын «Ерекше азамат» орденімен марапаттады. Астан соң Түркістан қаласында Мақсұт ағамыз бастаған Түркістандық бауырлар Ақсулық азаматтарға арнайы қонақасы беріп құрмет көрсетті. Шымкент қаласында шеру мүшелерін Ермек бауырымыздың достары күтіп алып қонақасы берді.
11 қазан күні жоспарлаған шараларды толық атқарып елге қайтып оралды. Ақсудағы ағайын шашу шашып, бұл күні қуаныштан көңілі ойнап тасыды. Тұмшаланған тарих ашылып, Бөрібайдың екінші өмірі басталды. Жауына бөрідей тиіп, қалмақтың құтын қашырған батыр тұлғасына қарап өскен ұлдардың рухы биік болғай!
Назым НҰРТАЙҚЫЗЫ.