Әлемде тышқандармен таныс бол­майтын адам болуы екіталай. Олардың сүйкімді, күлкілі көрінісіне қарамастан, олар әлем халқының көпшілігінің көңілін қалдырмайды. Дегенмен, тышқандар туралы аздап білгісі келетін адамдар бар. Тышқан жануар сүтқоректілер, кеміргіштер тәртібі және шабындықтар. Айтпақшы, егеуқұйрықтар тышқандарға өте ұқсас және бір бағыныстағыға жатады. Кеміргіштер тобы — ең көп кездесетіндердің бірі. Жерде бұл кішкентай жануарларды игере алмайтын жер жоқ. Олар үшін кез-келген табиғи аймақ өте қиын, құрғақ жерлер де, қар басқан жерлер де оларды қорқытпайды. Кем дегенде үш отбасының өкілдері (хомяктар, гоферлер және қасиетті) щектері бар. Тышқандар әртүрлі кли­маты бар жерлерде өмір сүретіндіктен, олар әртүрлі өмір сүру жағдайларына бейімделуі керек, ал тышқандарда бір емес, бірнеше бейімделу тәсілдері бар:

• Жыл бойғы белсенділік. Бұл жануар­лар жыл бойы «жаңбырлы күнді» жинай­ды.

• Егер олар тұратын жері дүкендер, үйлер немесе азық-түлік дүкендері бол­са, олар акцияларсыз істей алады.

• Маусымдық көші-қон — қыс мезгіліне жақын, тышқандар өздерінің табиғи ортасынан адамдар тұратын жерге жақындайды, ал көктемде олар қайтып келеді,

• Ыстық немесе суық мезгілде оңтайлы дене температурасын сақтау үшін, тінтуір тым көп қозғалуы керек, ол үшін ол көп тамақ сіңіреді.

Әдетте табиғи ортада өмір сүретін жану­арлар дәнді дақылдармен, сабақтармен, тұқымдармен қоректенеді. Оларға кез-келген өсімдік тамағы ұнайды — ағаштардың жемістері, шөптердің тұқымдары және өсімдіктен алуға болатынның бәрі. Егер бұл кеміргіш адам тұратын жерде өмір сүрсе, онда оның мәзірі әлдеқайда алу­ан. Өткір сезім мүшелеріне ие болған кеміргіштер есту, көру және иіс арқылы байланысады. Қарым-қатынаста маңызды рөл дауысты атқарады. Олардың репер­туарында жыртқыш пайда болған кезде қолданылатын арнайы дабылдар бар. Көптеген кеміргіштерде шығарылатын дыбыстардың жиілігі адам қабылдамайды (шамамен 45 кГц). Кеміргіштер дене тем­пературасын тұрақты ұстап тұруы үшін олар қыста да, жазда да, күндіз де, түнде де белсенді болу керек. Тышқандарға арналған ашкөздік және ашуланшақтық — бұл өмір сүруге және ұрпақ қалдыруға көмектесетін тән белгілер. Күзде жануар­лар қорада немесе топырақтың бетінде азық жинай бастайды, мұнда «қойма» жермен маскирленген. Егер маусымнан тыс кеміргіштер түнде ояу болып, күндіз ұйықтаса, онда қыста белсенділік тәулік бойы қалады. Көктем мен күзде азық-түлік жетіспейтін кезде және температу­ра ауытқуларында тышқандар белсенді көбейеді. Жабайы кеміргіштердің түрлері ертеден бері адамның жауы болып кел­ген. Тінтуірдің бұрылысы егін егуге зиян келтіреді. Үй тінтуірі өнімдерді нәжіспен және зәрмен ластайды, кітаптар, киім және үй безендіруді жарамсыз етеді. Тышқандардың көптеген түрлері жұқпалы ауруларды жұқтырады: сальмо­неллез, гепатит, энцефалит, токсоплаз­моз, жалған туберкулез және басқалар. Тұжырымдар

Тышқандар – бұл зиянкестер. Олар дақылдарды жоюға, бақша ағаштары мен басқа өсімдіктерді зақымдауға қабілетті. Кеміргіштердің көп популяция­сы жапырақты ағаш тұқымдарын жей алады, бұл экологиялық проблемаларға әкеледі. Сонымен қатар, кеміргіштер қауіпті аурулардың тасымалдаушысы болып табылады.

Осыған байланыста тышқаннан сақ болып алдын алу мақсатында ауыл іші, ауыл шетіне 2022 жылға 11.10 – 31.10 қазан айының аралығында 2 – кезең тышқанға қарсы өңдеу жұмыстары жүргізіледі

Мына төмендегі ауылдарда – Жансүгіров – 484 га, Көшкентал – 25 га, Суықсай – 58,5 га, Қапал – 97 га, Арасан – 97 га, Есеболатов – 95 га, Алтынарық – 55 га, өңдеу жұмыстары жасалынады. Мал жаюға және балалардың ойнауына, демалуға баруға болмайды. Ескертеміз уланудан сақ болыңыздар!

А.РАХИМЖАН,

ҚР ДСМ СЭБК «Ұлттық сараптама орталығы» ШЖҚ РМК алматы облысы бойынша филиалының Ақсу аудандық бөлімшесінің дезинфекция секторының дезинфекторы.